Arbeidsongeschikt door een niet medische oorzaak; loon?

Er zijn meer redenen waarom iemand verhinderd kan zijn de bedongen arbeid te verrichten. Een ziekmelding om afwezigheid op het werk anders dan ziekte te verklaren, komt regelmatig voor. Bekende voorbeelden zijn een drank- of drugsverslaving, een arbeidsconflict, overbelasting in het privéleven of het –tijdelijk- wegvallen van kinderopvang. In dergelijke situaties dient de bedrijfsarts een scheiding aan te brengen. Is er sprake van ongeschiktheid wegens ziekte of niet. Die vraag dient bij het eerste contact al beantwoord te worden. Hoe langer de bedrijfsarts met zijn oordeel wacht, hoe gecompliceerder het wordt in het belangenveld de juiste beslissing te nemen en die te motiveren en geaccepteerd te krijgen. De bedrijfsarts zal bij zijn oordeel de medische ongeschiktheid moeten scheiden van de andere factoren die iemand ongeschikt kunnen maken. Onderaan dit stukje wat aandachtspunten uit de Richtlijn Maoc.

In het verleden werd er bij uitval door “persoonlijk onvermogen” regelmatig het begrip “zo zijn” gebruikt

wanneer er geen ziekte te duiden was, maar wel ongeschiktheid voor bepaalde werkzaamheden. Daarbij werd gedacht aan karaktereigenschappen als het niet tegen kritiek kunnen, geen leiding kunnen geven, tenger gebouwd zijn of zwaarlijvigheid zonder een medische te duiden oorzaak. Het begrip “zo zijn” is opdit moment nog steeds actueel. Het geeft heel helder weer dat ziekte een begrensd begrip is. Een paar specifieke vormen van arbeidsongeschiktheid die geen gevolg zijn van ziekte zullen in de volgende vragen worden toegelicht.

Dat het onderwerp de gemoederen bezig blijft houden kan blijken uit het artikel/presentatie; Obesitas; een nieuwe vette kluif voor het arbeidsrecht van de hand van S.F. Sagel (zie onderaan dit artikel voor de volledige verwijzing), waarin de grenzen tussen ziek en niet ziek bij obesitas, of adipositas, een term die ook voor overgewicht en meer gebruikt wordt, worden afgetast. Zaken als de noodzaak en mogelijkheid te behandelen, ernstige gevaren voor de gezondheid, de extreme vormen van obesitas en de daaruit voortvloeiende beperkingen, ze zullen een rol spelen bij het bepalen van de grenzen ziek en niet ziek als de gevolgen van de groei van overgewicht op de arbeidsmarkt voelbaar gaan worden.

In het verleden was de vraag ziek of niet ziek sterk bepalend voor het recht op ZW uitkering.Om de gedachten over de vraag ziek en niet ziek in een breder verband te plaatsen een uitspraak over ontslag, zie onderaan voor het nummer. De rechter oordeelde over een kleine werkgever en een werknemer met een psychiatrisch ziektebeeld. De werkgever mocht de werknemer ontslaan zonder ontslagvergoeding vanwege de te verwachten problemen bij terugkeer op het werk, de beperkte omvang van de onderneming waar hij werkte, zijn, vanwege zijn ziekte overigens niet te verwijten detentie, en opname in een psychiatrisch ziekenhuis, de onzekerheid over de duur, de totale problematiek derhalve. De rechter oordeelde onder andere dat van een normaal geval van arbeidsongeschiktheid geen sprake was. Het was niet primair de ziekte die de werknemer verhinderde nu of binnen afzienbare tijd aan het werk te gaan maar de vrijheidsbeneming…

Er is over dit onderwerp vanuit een andere hoek een uitspraak van een piloot die na langere afwezigheid door arbeidsongeschiktheid bij terugkeer opnieuw zijn vliegbrevetten diende te halen. Hij was in staat zijn eigen werk te hervatten maar mocht dat niet voordat hij zijn papieren in orde had. In die zaak oordeelde de rechter dat ziekte een lichamelijk of psychische toestand is die de werknemer verhindert zijn werk te doen. Medisch gezien kan de werknemer de bedongen arbeid verrichten, derhalve niet arbeidsongeschikt. Hier geldt dus beroepsgeschikt is ongelijk aan arbeidsongeschikt.

Toen werknemers nog onder de collectieve verzekering vielen was er voor deze werknemer waarschijnlijk een ziektewet uitkering gekomen, waarna WAO al dan niet na een mislukte re-integratie. Een dergelijke passende oplossing op kosten van het collectief is er nu dus niet op kosten van de werkgever. Als je het oordeel van de rechter beziet heeft hij een veel breder beoordelingskader dan toen hij oordeelde over ziek of niet ziek in het kader van een recht op ZW uitkering en dat is gezien de wettelijke bepalingen ook logisch. Stond eerder het ziek zijn centraal, worden thans de andere oorzaken van de verhindering, hier detentie, maar ook ruzie of privéproblemen meegewogen, en daarbij is zeer relevant of die belemmeringen voor risico van de werkgever komen. Zie Ziek, werk; de inkomensvoorziening in zevenmijlslaarzen

Punt 4.2 Maoc

Relatie sociale en arbeidsgebonden problematiek en arbeidsongeschiktheid

als uitvloeisel van ziekte of gebrek

Voor de verzekeringsarts blijkt een belangrijke bron van problemen te zijn hoe om te gaan met de relatie sociale - of arbeidsgebonden problematiek en arbeidsongeschiktheid als uitvloeisel van ziekte of gebrek. De wetgever heeft aangegeven dat het niet de bedoeling is dat ‘subjectieve beleving, al dan niet als gevolg van sociale omstandigheden’ via de arbeidsongeschiktheidsregelingen als ‘rechtstreeks en medisch objectief vaststelbaar gevolg van ziekte of gebrek’ behandeld wordt. Hoewel dit nergens concreet aangegeven wordt kan men in de sfeer van  arbeidsomstandigheden denken aan onverenigbaarheid van karakters, onvoldoende gekwalificeerd zijn, arbeidsconflicten, overtolligheid, dreigend ontslag, relatieve overbelasting bij oudere werknemers, niet meer aankunnen van ploegendienst, lange reistijden of een promotie te ver (Peters Principle). En in de sfeer van de sociale levensomstandigheden aan bijvoorbeeld een te zware belasting in de thuissituatie, intensieve of gevaarlijke hobby’s en het hebben van ongezonde of riskante levensgewoonten. Het enkele feit dat iemand zijn werk niet aankan is nooit voldoende om tot ongeschiktheid als gevolg van ziekte te concluderen. De moeilijkheid voor de verzekeringsgeneeskundige praktijk is dat mensen nu eenmaal mede onder druk van dergelijke sociale omstandigheden stoornissen, beperkingen en handicaps kunnen krijgen, als gevolg waarvan (tijdelijke) ongeschiktheid voor arbeid kan ontstaan. Daarom zal de verzekeringsarts niet anders handelen dan bij elke beoordeling en vaststellen of er een consistent geheel van stoornissen, beperkingen en handicaps bestaat dat tot ongeschiktheid als gevolg van ziekte leidt. Het spreekt vanzelf dat de verzekeringsarts daarnaast een taak heeft om te signaleren wat

de cliënt zelf kan doen om zijn stoornissen, beperkingen en handicaps te verminderen of op te heffen. De cliënt moet daarop ook door de verzekeringsarts worden aangesproken. Vaak zal de cliënt daar hulp voor moeten zoeken, maar het komt ook voor dat de cliënt zelf in staat te achten is zijn problemen in de arbeids- of thuissituatie op te lossen. De verzekeringsarts adviseert de cliënt hierover en verwijst hem zo nodig. Daarna volgt de verzekeringsarts de inspanningen van de cliënt en de resultaten, zolang er nog ongeschiktheid bestaat. Dit ‘herstelgedrag’ geeft indicaties over de persoonlijke autonomie van de cliënt en daarmee van de ernst van stoornissen, beperkingen en handicaps. Dat kan na verloop van tijd aanleiding zijn tot een gewijzigde vaststelling van de ‘ongeschiktheid als gevolg van ziekte’.